A candorca (Orcinus orca) é unha especie de depredador mariño apical e cosmopolita. A subpoboación que habita a Península Ibérica está formada por un pequeno núcleo poboacional, formado por menos de 50 exemplares adultos, agrupados en 5 núcleos familiares. Durante a primavera e o verán, aliméntanse de atún vermello (Thunnus thynnus) no Estrecho de Gibraltar para despois continuar o seu percorrido pola costa de Portugal e Galicia para perderse no océano ata a primavera seguinte.
Desde 2020, as cnadorcas ibéricas levaron a cabo un novo comportamento, totalmente descoñecido para a comunidade científica, e do que non hai constancia en ningún outro lugar do planeta.
Trátase da interacción cos barcos, principalmente veleiros, que implican contacto físico cos barcos. En determinadas ocasións provocan danos no temón, polo que as embarcacións quedan sen timón e teñen que ser remolcadas a babor. Neste tempo xa morreron dúas orcas, aínda por causas descoñecidas, pero isto non ocorrera con tanta frecuencia en anos anteriores.
A proxección nos medios, e a transmisión de información inexacta, xerou alarma social entre os usuarios do mar (deportes náuticos, pescadores...) e entre a sociedade en xeral, afectando moi negativamente tanto á percepción da especie como á súa conservación.
Para o seguimento destas interaccións creouse o Grupo de Traballo das Orcas Atlánticas, integrado por expertos en cetáceos da costa ibérica.
Proxecto Amigas: candorcas (FriendSHIP: orcas)
Co obxectivo de contribuír á información e proxección social das candorcas e a súa problemática, a CEMMA e a Fundación Banco de Santander poñen en marcha o Proxecto Amigas: candorcas (FriendSHIP: orcas). Durante dous anos elaboraranse materiais para informar sobre a súa bioloxía, crearanse canles de comunicación entre mariñeiros e científicos e deseñaranse materiais de impacto social para difundir a necesidade de conservación deste pequeno grupo de orcas que residen nas costas ibéricas.
A principios de 2023 teremos novidades sobre os primeiros resultados do proxecto, coa posta en marcha da nova plataforma web, a RRSS (Twiter e Instagram) e a Aplicación Móbil aberta, isto permitirá difundir estes primeiros resultados. a que son útiles en todos os traballos de transmisión de información. Tamén moi pronto estará dispoñible o Catálogo de Fotoidentificación.
Levamos máis de dous anos traballando en todos estes materiais e agardamos que pronto sexan útiles como soporte para o seguimento das orcas e a navegación segura.
Catálogo PhotoID
Dentro do proxecto están a levarse a cabo as seguintes actuacións:
Catálogo de orcas ibéricas
Recolléronse 21.000 imaxes para facer un catálogo das 49 orcas rexistradas na Península Ibérica. Traballo coordinado e elaborado pola doutora Ruth Esteban Pavo, especialista en Orca Ibérica. Contou coa colaboración de 29 entidades e máis de 27 particulares. +
Talleres formativo-divulgativos
Se han diseñado diversos talleres formativos: educativo y de navegación/seguridad, además de talleres divulgativos en base a los materiales editado.
-Educativo:
Taller de orcas para profesionales de la educación.
-Navegación y seguridad:
Interacciones de orcas y veleros. navegación y seguridad
Aplicación móbil
Aplicación móbil
Dende hai máis de dous anos pensamos que unha aplicación para teléfonos móbiles facilitaría moito o traballo de transmisión de información na liña da participación cidadá na conservación (ciencia cidadá), por iso este proxecto permitiunos facer realidade este soño que desenvolvemos. con moito esmero e dedicación, coa colaboración de Julio Marta (acasaateigada), como deseñador e Juan Suárez (Vansia), como programador, coas ilustracións de Tokio.
A aplicación ofrece e permite:
- Identificar as principais especies de cetáceos
- Ter información sobre avistamentos e
interaccións de orcas.
- Consulta mapas coas zonas máis activas das orcas.
- Enviar información sobre avistamentos e interaccións de cetáceos.
- Informar sobre os protocolos de seguridade en caso de interacción.
Podes descargalo desde o teu móbil en PLAY STORE e APPLE STORE. Busca a aplicación como GT Orcas.
Dispoñible en idiomas: castelán, inglés, francés, portugués e galego.
Materiais informativos
Materiais propios
Cartel sobre os cetáceos da Península Ibérica
Trátase dun cartel, deseñado por Tokio, sobre as especies de cetáceos da Península Ibérica.
Cartel sobre a ecobioloxía das orcas
Trátase dun cartel sobre Orcinus orca, deseñado por Tokio, e está dispoñible en diferentes idiomas: español, inglés, francés, alemán, portugués e galego.
Ficha de cetáceos
Ficha versátil, deseñada por Tokio, para a identificación das principais especies de cetáceos. Versión en galego e español.
Os Bolechas. Libro sobre as candorcas das personaxes creadas polo ilustrador Pepe Carreiro.
Bolechas: as candorcas, versión galego.
Bolechas: las orcas, versión español.
Carmela Orzán, detective ambiental. Libro de actividades sobre as candorcas da personaxe creada polo ilustrador Manel Cráneo.
Carmela Orzán versión galego e solucións.
Carmela Orzán versión español e solucións.
SALSEIRO, o voceiro do mar. revista ambiental creada por Tokio.
SALSEIRO, versión galego.
SALSEIRO, versión español.
Libro da CANDORCA IBÉRICA
Recolle a principal información sobre a especie, bioloxía, comportamento, interaccións e recomendacións. Recompila toda a información de 2020-2023.
Versión galego: calidade media ou alta
Versión español: calidade media ou alta
Vídeo da CANDORCA IBÉRICA
Reflicte a situación das interaccións e o momento de cambio do seu comportamento. Conta con magníficas imaxes subacuáticas das Gladis antes de converterse en interactivas. AQUI
Materiais Complementarios
Incluímos aquí diversos materiais divulgativos xerados por outras entidades coas que colaboramos no seu deseño, revisión ou difusión.
“O ENCONTRO: Un conto de humanos e candorcas”.
Conta a increible historia de Maruliño e de IO (un xove surfista e unha xove candorca). A través da súa vivencia descubriremos que é posible relacionarnos co mar e a vida que habita nel dun modo máis respectuoso. só dispoñible versión en español. Descárgao en alta calidade aquí.
Actividades
Obradoiro "Interacción con candorcas" en Lisboa
As conferencias e presentacións do obradoiro "Interacción con candorcas" que realizaron o ICNF, a Armada Portuguesa e a Autoridade Marítima Nacional o pasado 3 de marzo no Planetario de Lisboa, pódense ver nesta ligazón.
As preguntas realizadas en liña tamén foron respondidas na seguinte ligazón.
O pasado 22 de xullo, ás 20:00 horas, tivo lugar no seo do Club Náutico de San Vicente do Mar, O Grove, a presentación do Proxecto co debate da conferencia: “Unha misteriosa interacción de candorcas con veleiros”, dirixida polo doutor en bioloxía. Alfredo López.
Ademais, impartironse charlas en Sta Cristina, Cádiz e en Ibiza, no ámbito do Congreso da Sociedade Española de Cetáceos.
Obradoiros específicos
Están previstos obradoiros específicos: de seguridade e de formación en educación ambiental, así como obradoiros xerais: para o público en xeral.
Seguiremos informando de datas e lugares.
